Mae Ymddiriedolaeth Ddiwylliannol Awen, yr elusen gofrestredig sy’n darparu cyfleoedd i bobl a chymunedau ar draws De Cymru brofi, mwynhau a chael eu hysbrydoli gan ddiwylliant, yn gweithio gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr, Prifysgol Caerdydd, Contemporancient Theatre a Chymdeithas Treftadaeth Cwm Garw ar gyfres o ddigwyddiadau i nodi'r 300^ed pen-blwydd geni'r deallusol enwog Dr. Richard Price.

Wedi’i ddisgrifio fel “y meddyliwr Cymreig gorau erioed”, ganed Price yn Llangeinwyr ger Pen-y-bont ar Ogwr ar 23^rd Chwefror 1723. Wedi ei addysg yn breifat, y pryd hwnw yng Nghastellnedd, gerllaw Cross Hands a Thalgarth, treuliodd y rhan fwyaf o'i oes yn oedolyn yn weinidog ar Eglwys Undodaidd Newington Green, ger Llundain. Yn ogystal â bod yn ddiwygiwr gwleidyddol ac yn bamfflediwr, roedd Price hefyd yn weithgar mewn achosion radical, gweriniaethol a rhyddfrydol fel y Chwyldroadau Ffrengig ac America. Roedd ganddo gysylltiad da â llawer o ffigurau amlwg gan gynnwys Thomas Jefferson, John Adams a Benjamin Franklin.

Bydd dathliadau tricanmlwyddiant 'Pris 300' yn dechrau am 11am ddydd Iau 23^rd Chwefror yng Nghanolfan Richard Price yn Llangeinwyr gydag arddangosfa, gan gynnwys arddangosfa o Ysgol Gynradd Tynyrheol, a bore o sgyrsiau dan arweiniad Cymdeithas Treftadaeth Cwm Garw. Bydd darlleniad actorion o'r ddrama newydd 'Pris Newid' gan Contemporancient Theatre, sydd i'w pherfformio'n lleol yr hydref hwn.

Am 2pm y prynhawn hwnnw, cynhelir parti pen-blwydd er anrhydedd Price yn Neuadd y Gweithwyr Blaengarw gerllaw, lle bydd telynores swyddogol Ei Uchelder Brenhinol y Brenin, Alis Huws, yn diddanu pob oed gyda chyngerdd rhyngweithiol ar offeryn traddodiadol Cymru. Bydd Vic Mills o Contemporancient Theatre hefyd yn esbonio sut y gall cymunedau lleol gymryd rhan yn y cynhyrchiad. Bydd lluniaeth a chacen penblwydd i bawb eu rhannu, ond o bosib dim 300 o ganhwyllau i’w chwythu allan! Bydd Alis, telynores Live Music Now, hefyd yn mynd â’r dathliadau i dri chartref gofal lleol dros y 23^rd a 24^ed Chwefror gyda chyngerdd preifat i drigolion.

Drwy gydol hanner tymor mis Chwefror, mae teuluoedd yn cael eu gwahodd i ddod â rhywfaint o liw a chreadigrwydd i’w strydoedd drwy gymryd rhan ym mhrosiect Ffenestri Rhyfeddol Awen. Gofynnir i gartrefi addurno eu ffenestri gan ddefnyddio eu cyflenwadau crefft eu hunain, neu becynnau crefft a fydd ar gael i'w prynu o lyfrgelloedd ar draws Pen-y-bont ar Ogwr, gyda'r thema 'Ysbrydoli Cymru'. Bydd y ffenestri yn Neuadd y Gweithwyr Blaengarw yn cynnwys arddangosfa o Price, a grëwyd gan y gymuned leol yn ystod gweithdai rhad ac am ddim i'w cynnal yn y lleoliad rhwng 20 a 23 Chwefror.

Mae cydweithwyr yn Llyfrgelloedd Awen hefyd wedi dechrau gweithio gyda Huw L Williams ym Mhrifysgol Caerdydd ar gynnwys gweithgareddau pecynnau addysgol, a fydd yn mynd i bob ysgol ym mwrdeistref sirol Pen-y-bont ar Ogwr yn ddiweddarach eleni.

Yn ogystal â thaith cynhyrchiad Theatr Gyfoes 'Price of Change', bydd dathliadau eraill yn ddiweddarach eleni yn cynnwys prosiect cyfansoddi caneuon gyda 12 o ddisgyblion o Flwyddyn 8 a 12 yn Ysgol Gyfun Maesteg i gyd-fynd â Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Bydd disgyblion yn gweithio ar gân newydd gyda’r gantores Americana/Gwerinol/gyfansoddwraig Lowri Evans, yn dathlu’r cysylltiad sydd gan Neuadd y Dref Maesteg â’r Swffragetiaid ac yn dysgu sut y cefnogodd Richard Price ffeminydd cyntaf y genedl, Mary Wollstonecraft. Bydd dangosiadau sinema gyda sgyrsiau ym Mhafiliwn y Grand ym Mhorthcawl yn cael eu cynnal o amgylch Diwrnod Annibyniaeth America a Diwrnod Bastille ym mis Gorffennaf.

Dywedodd Richard Hughes, Prif Weithredwr Awen:

“Er iddo ddechrau bywyd gyda gwreiddiau gostyngedig, aeth Price ymlaen i wneud cyfraniad sylweddol i athroniaeth foesol, damcaniaeth tebygolrwydd a diwinyddiaeth naturiol, er bod ei ddadleuon gwleidyddol dros ryddid unigol a llywodraeth ddemocrataidd yn cael eu hystyried fel ei waith mwyaf dylanwadol. “Mae Price a’i etifeddiaeth yn parhau i fod yn anghyfarwydd i lawer yng Nghymru, felly pa amser gwell na’r 300^ed pen-blwydd ei eni gerllaw i godi proffil y dyn hwn a ysbrydolodd cymaint. Rydym yn falch iawn o fod yn gweithio gyda’n sefydliadau partner i gyflwyno rhaglen o ddigwyddiadau blwyddyn o hyd sydd wedi’u hanelu at bob oed.”

Ychwanegodd Maer Pen-y-bont ar Ogwr, y Cynghorydd Martyn Jones: “Wedi’i nodi fel ‘y meddyliwr Cymraeg gorau erioed’, gan yr hanesydd John Davies, mae cymuned Cwm Garw yn hynod o falch bod Richard Price wedi dechrau bywyd yma yn Llangeinwyr, dros 300 mlynedd yn ôl.

“Yn y cwm, mae ei etifeddiaeth yn cael ei nodi gan gael stryd wedi’i henwi ar ei ôl yng nghymuned y Betws, ac mae gennym ni hefyd ein Canolfan Gymunedol Richard Price, yn Llangeinwyr. Gwerthoedd a gweledigaeth Price a luniodd y byd modern yn sylweddol ac mae adnabyddiaeth o'i ddylanwad rhyfeddol wedi'i wreiddio ledled yr ardal.

“Rwy’n edrych ymlaen at weld sut y bydd ffenestri’r cartref ar draws y gymuned yn cael eu goleuo i ddathlu pen-blwydd Richard Price, mewn cysylltiad â phrosiect Ffenestri Rhyfeddol Awen, gyda’r thema ‘ysbrydoli Cymru’. Roedd Price yn sicr yn ffigwr ysbrydoledig, ac mae’n wych parhau i gael ei ysbrydoli gan y modd y cyffyrddodd â’r byd.”

[Delwedd: Portread o Dr Richard Price, gan yr arlunydd Americanaidd Benjamin West o 1784. Hawlfraint: Llyfrgell Genedlaethol Cymru]